Nā hiʻohiʻona maʻamau o ke kahua a me kona wahi i ka ʻōnaehana hoʻonaʻauao o kēia manawa.
I loko o ka noʻonoʻo hoʻomohala, hoʻonaʻauao kamaliʻi (0-6 mau makahiki): He pae koi ʻole ia, i haku ʻia me kahi ʻōnaehana hoʻonaʻauao LOE i hoʻohālikelike ʻia me ka ʻōnaehana mālama, a hoʻokumu ʻia e ʻelua mau pōʻai:
- 0-3 Makahiki: ʻAʻole manuahi me ka hapa nui o nā limahana aʻo o kahi pōʻai hoʻomaʻamaʻa kiʻekiʻe.
- 3-6 makahiki: manuahi me nā limahana aʻo o ka hoʻonaʻauao kamaliʻi.
ʻO nā wahi o ka ʻike, ʻo ia ka ʻike iā ia iho, ke kaiapuni a me ka ʻōlelo a me ke kamaʻilio.
I ka wā kamaliʻi ʻelua, ma ka pōʻai ʻelua o ka hoʻonaʻauao kamaliʻi, ulu ka pilina a me nā pilina hoa. Loaʻa ka ʻike a me nā mākau hou e like me ka nānā, ka hoʻomanaʻo, ka ʻōlelo, ka ʻike a me ka ʻike. Aia kahi kiʻekiʻe o ka hana.
Hoʻomohala kino a me psychomotor.
Loaʻa ka ulu mau, loaʻa ka ikaika a me ka ʻili, kahi holomua i ka hoʻomohala ʻana i ka ʻiʻo me ka mea nui i ka meaʻai, hoʻololi i ke ʻano o ke kino, ke kaupaona ʻana ma waena o 19-20 Kg, ʻo ke ana ʻana ma kahi o 110 cm ʻoiai he nui nā ʻano like ʻole a me ka moʻomeheu.
I loko o kēia pae, hiki mai ka myelination o nā neurons a hoʻokumu ʻia ka laterality a me kahi o nā hana cognitive. I ka hopena o kēia pae aia nā koho manual.
ʻO ka pahuhopu o ka hoʻomohala ʻana i ka psychomotor ka mālama ʻana i nā neʻe o ke kino a hiki iā mākou ke unuhi i nā mea āpau o ka hana a me ka ʻōlelo (praxic and symbolic) mai ia mea. No laila, ma waena o 2 a me 6 mau makahiki, aia kahi holomua i ka autonomy a me ka mana o ke kino.
ʻElua mau kaʻina hana:
- Kūʻokoʻa kaʻa: hiki ke hoʻomalu i kēlā me kēia māhele kaʻa kaʻawale. (7-8)
- ʻO ka hui kaʻa kaʻa: ʻO ka hui o nā neʻe kūʻokoʻa e hoʻonui ai i nā mea paʻakikī i hana ʻia. (6-7)
Mākaukau kaʻa:
- 2-3 makahiki: Holo, hoʻohana i ka puna e ʻai ai.
- 3-4 mau makahiki: piʻi i nā alapiʻi me ke kākoʻo ʻole me ka wāwae ma kēlā me kēia ʻanuʻu, hoʻopaʻa i nā pihi, kope i kahi pōʻai.
- 4-5 mau makahiki: e iho i lalo me ke kākoʻo ʻole a hoʻokahi wāwae ma kēlā me kēia ʻanuʻu, e ʻoki i kahi laina me nā ʻokiʻoki, e hoʻohana i ka ʻōpala.
- 5-6 makahiki: holo kaʻa, kākau.
Ke kūkulu ʻana i ke ʻano o ke kino.
ʻO ia ka hōʻike a mākou e kūkulu ai e pili ana i ko mākou kino a me kona hiki ke neʻe a kūkulu ʻia i ka wā kamaliʻi e ka perceptual, motor, cognitive, action, linguistic advances ...
Ma nā makahiki 3-6 ua ʻike mua mākou i ko mākou kino ponoʻī a me kona hiki a me nā palena, ʻoiai ʻaʻole i mākaukau nā manaʻo spatial-manawa.
Ka hoʻomohala ʻana o Graphomotor.
Hoʻopili ʻia ke kaha kiʻi a me ke kākau ʻana e nā kumu oʻo a me nā kumu pilikanaka, he mākau kūikawā nui lākou, he ʻano hiʻohiʻona a me ka waiwai moʻomeheu nui.
Hoʻomohala noʻonoʻo: manawa preoperational.
Hoʻoikaika ʻia ka lawelawe ʻana i nā hōʻike ʻoiai ʻaʻohe noʻonoʻo kūpono. He intuitive ka noʻonoʻo ma muli o ke ʻano perceptual o nā mea. ʻAʻole i hoʻokumu ʻia nā hewa e nā hoʻopunipuni ʻike e like me nā pae mua, akā ma muli o kahi kūkulu naʻauao ʻole. Loaʻa iā lākou ka hiki ke hana i nā hui o nā hanana like ʻole a nīnau i nā nīnau ma ke ʻano ʻōnaehana e pili ana i ka pōʻaiapili a i ʻole lākou iho.
Nā hiʻohiʻona o ka psychology developmental preoperational:
- Ke kikowaena: mālama i ka mea.
- ʻAʻole hiki ke hoʻololi: ʻaʻole maopopo i kahi hana hiki ke hana ʻelua.
- Ka noʻonoʻo paʻa: ʻAʻole loli nā mea inā ʻaʻole ʻoe e ʻike iā lākou.
- Finalism: Loaʻa i nā mea a pau ke kumu.
- Animism: Hāʻawi lākou i nā ʻano kanaka i nā mea.
- ʻO ke keiki maoli: ʻAʻole ia e hoʻokaʻawale i waena o nā ʻoiaʻiʻo a me ka ʻike pili.
Loaʻa iā lākou kahi egocentricity cognitive. Hoʻopili ʻia ko lākou manaʻo i ko lākou manaʻo ponoʻī a paʻakikī lākou e noʻonoʻo i ka manaʻo o kekahi.
ʻIke lākou i nā mea mai ko lākou makemake ponoʻī a ʻaʻole ʻike i ke ola o nā mea ʻē aʻe: 'ʻike a noʻonoʻo nā mea a pau e like me kāna hana'. He paʻakikī hoʻi lākou i ka noʻonoʻo ʻana i ka manaʻo o nā poʻe ʻē aʻe a me ka hoʻokaʻawale ʻana mai kā lākou ʻike ponoʻī.
ʻO ke kumumanaʻo o ka noʻonoʻo ka hiki ke hoʻokomo iā ʻoe iho i loko o ka noʻonoʻo o kekahi kanaka, e ulu ana ma waena o 4-5 mau makahiki a ʻaʻole i loaʻa i ka autism a me nā pathologies ʻē aʻe.
E hoʻomaopopo he manaʻo wahaheʻe paha kekahi e pili ana i ka ʻoiaʻiʻo, hiki iā ia ke hoʻopunipuni. I kēlā manawa, hoʻomaopopo lākou i nā poʻe ʻē aʻe a me lākou iho he poʻe me nā manaʻo noʻonoʻo e hoʻokele i kā lākou ʻano a hiki iā lākou ke hoʻomaopopo i nā manaʻo wahaheʻe o nā poʻe ʻē aʻe a hana i nā hōʻike wahaheʻe i nā poʻe ʻē aʻe me ka manaʻo (Deliverate deception).
Ma nā ʻano o ka mālama ʻana, ʻoi aku ka paʻa ʻana o ka mālama ʻana, ʻoi aku ka nui o nā hana leʻaleʻa. Paʻakikī lākou i ka nānā ʻana i nā mea pili me ka nānā ʻole i nā mea pili ʻole. ʻAʻole hoʻohana hou ʻia ka maternity.
Hoʻopau ʻia ka hoʻomanaʻo ʻike a ʻoi aku ka pololei o ka hoʻomanaʻo ʻana i ka wā pōkole ma mua o ka wā lōʻihi.
ʻEkolu mau hana o ka ʻōlelo:
- hōʻailona
- Kūkākūkā
- Hoʻoponopono ponoʻī: Ke kamaʻilio nei mākou me mākou iho.
Loaʻa iā mākou kahi huaʻōlelo o 10,000-14,000 mau huaʻōlelo i ka makahiki 6. Mālama mākou i nā adverbs a me nā manaʻo a ʻoi aku ko mākou ʻike ma mua o kā mākou hana. Hoʻohana mākou i nā ʻōlelo hoʻohālikelike e like me ka hoʻonui ʻana i nā manaʻo a hoʻohana mākou i nā overregulations i nā huaʻōlelo maʻamau a maʻamau.
Ua hoʻohana mua mākou i nā conjunction e hoʻohui i nā huaʻōlelo holoʻokoʻa. Hoʻohana mākou i nā nīnau hōʻoia, subordinates, indirect object a me direct object structures, passive sentences, adverbs and prepositions, a me nā hoʻonohonoho ʻōlelo maʻalahi a me lalo.
Loaʻa iā mākou nā ʻike pili me nā mea kamaʻilio loea, nā mākau kamaʻilio referential, noi no ka pane, hoʻololi mālie o ke kumuhana (5 mau makahiki), ka manaʻo ʻole o nā ʻōlelo a me ka hoʻololi ʻana i nā papa inoa haʻiʻōlelo.
ʻO ka ʻōlelo i hōʻoia ʻia a i ʻole egocentric: lawelawe ia e hoʻonohonoho pono iā ʻoe iho a kuhikuhi iā ʻoe iho. Kōkua kēia ʻōlelo i nā keiki e noʻonoʻo i kā lākou ʻano a koho i ke ʻano o ka hana. Hōʻike ʻia ma mua o nā hana paʻakikī ke hana hewa lākou a ʻaʻole ʻike i ka hana. Loaʻa kona ʻōlelo waha a hiki i ka makahiki 4-5, a laila lilo i loko .. (Ka neʻe ʻana o nā lehelehe me ke kani ʻole).
Hoolauna.
Ke kaʻina hana kūkākūkā ma waena o ke keiki a me ka hui kaiaulu. Me ia mea e māʻona ai ke keiki i kona mau pono, hoʻohui i ka moʻomeheu a hoʻomau ka nohona a ulu. ʻO kēia kaʻina hana e pili ana i ka loaʻa ʻana o nā waiwai, nā kuʻuna, nā kuʻuna, nā kuleana, ka ʻike a me nā ʻano i lawe ʻia a koi ʻia e ke kaiāulu.
No ka launa pū ʻana, aia nā kaʻina noʻonoʻo (ʻike hou), affective (Links) a me Cunductual (Social conformation of behavior).
Nā ʻano pilina:
- Nā mākua: aia nā kūlana like ʻole no ka mea he mana ko lākou.
- Nā Kaikunāne: I kekahi manawa, ʻokoʻa nā kūlana, ʻoi aku ka manaʻo o nā kaikunāne.
- ʻO nā keiki ʻē aʻe: nā ʻano koʻikoʻi a me ke kuhikuhi ʻana, ʻoi aku ka nui o ka launa like, ka hoʻāʻo ʻana i nā kuleana a me nā ʻano hou, a me ke aʻo ʻana iā ia iho.
ʻO nā mea like ka poʻe me kahi kūlana kaiapili like ʻole a hana i nā pae like o ka paʻakikī o ka ʻano. Hāʻawi kēia i kahi koʻikoʻi adaptive no ka mea ua hāʻawi lākou i ka hoʻomaopopo ʻana a me ka waiwai i ka manaʻo o kekahi, hoʻomaʻamaʻa i ka hoʻomohala ʻana i nā mākau pilikanaka a hoʻoikaika i ka hoʻomohala ʻana i nā mākaukau pilikino ʻē aʻe i loaʻa ʻole i ka pilina makua kāne / makuahine-keiki.
I kēia mau makahiki, ma waena o 3-4 mau makahiki, hoʻokumu ʻia nā hoaaloha ma muli o nā hana a ʻaʻole ma luna o nā kānaka, ma 4-9 mau makahiki aia nā pilina pili unidirectional kahi he hoaaloha i ʻike i kā lākou makemake a me nā makemake. ʻO nā hui he 2 a i ʻole 3 mau keiki o ke kāne hoʻokahi.
ʻAʻole pili ʻia nā hana, ua pāʻani like ʻia me nā mea ʻē aʻe akā me ka launa ʻole.
Aia pū ka pāʻani hui, kaʻana like ʻia nā mea waiwai a pili lākou akā ʻaʻole i hoʻonohonoho ʻia nā hana.
Ma ka pāʻani hui, ua hana ʻia kahi hana maʻamau.
Hiki i ka pāʻani ke hoʻoikaika (manawa sensorimotor), hōʻailona (ma waena o 2-3 a me 5 mau makahiki) a me nā lula (6 mau makahiki).
- Pāʻani hoʻomaʻamaʻa: he mau hana ʻano kaʻa kēia me kahi kumu hoʻololi mua i hana ʻia no ka leʻaleʻa maʻemaʻe a e hoʻohui i nā mea i aʻo ʻia. Hoʻopuka hou kahi kumu no ka hauʻoli nui o ka hana ʻana. ʻAʻohe hōʻailona a me ke ʻano o kēlā me kēia kanaka ma mua no ka mea ʻaʻohe hoihoi i nā keiki ʻē aʻe. E pili ana i ka pāʻani haunaele.
- Pāʻani Hōʻailona: Hōʻailona e puka mai ana ma o ka hoʻohālike i kahi e hana hou ai ke keiki i nā hiʻohiʻona mai ke ola maoli. He pāʻani kona kumu a loaʻa ka manaʻo o nā mea i loko o ka hana. ʻO nā kiʻi he stereotyped a me ka fictional. Hōʻike nā kumuhana i ka ʻoiaʻiʻo a puni (TV, Family ...)
Mai ka makahiki 4 ua nui ka holomua i ka paʻakikī o nā pāʻani. Hoʻohana ʻia nā kuleana kaiapili a he mea koʻikoʻi ka launa pū ʻana a me ka hoʻonā hakakā.
Hoʻoulu manaʻo.
I loko o kēia mau makahiki, ua kū ka 'initiative vs. guilt stage' a Erikson: Ke puka mai nei nā hana hoʻoikaika ponoʻī hou me ka mana kūʻokoʻa. Hoʻokumu ka haʻaheo a me ka manaʻo pilikino maikaʻi loa me ka ʻole o ka hoʻohewa ʻana iā ia iho. Aia kekahi manaʻo hewa a hilahila paha ke hana hewa ʻia nā mea.
Hoʻomaka lākou e ʻike iā lākou iho, ʻike lākou i ko lākou mau hiʻohiʻona kino a me ko lākou mau mana e pili ana i nā ʻāpana, nā hiʻohiʻona paʻa a me nā hiʻohiʻona ʻike. (Maʻamau o ka noʻonoʻo preoperational)
Hiki iā lākou ke hoʻoponopono iā lākou iho, hiki iā lākou ke kāohi, hoʻonui, kuhikuhi a hoʻololi i nā manaʻo, ʻoiai ʻoi aku ka paʻakikī me nā manaʻo maikaʻi ʻole.
E hoʻonui i ka ʻike manaʻo. Ma waena o 4-5 mau makahiki, hoʻoholo lākou i nā kumu o ka nui o nā manaʻo maʻamau a me nā kumu o waho i nā mea i loko (hiki i kahi keiki huhū ke pā).
Hōʻike ʻia ka ʻano prosocial a i ʻole altruistic.
Ma waena o 12-18 mau mahina hāʻawi lākou i nā mea pāʻani a i ʻole e hoʻāʻo e kōkua ma ka home, i nā makahiki 2 aia nā hōʻailona o ka noʻonoʻo a hāʻawi lākou i nā mea pāʻani i ka wā liʻiliʻi, i nā makahiki 3 e ʻike ʻia ka pānaʻi. Nui nā kumu pilikino e pili ana i ka hopena o nā mākua a me ka ulu ʻana o ka naʻau.
Hōʻike ʻia kēia hoʻomohala ʻana ma muli o ka lawe ʻia ʻana o nā kuanaʻike kaiaulu: Ka mākau e hoʻoholo i nā manaʻo, nā manaʻo, nā kumu a me nā ʻano o nā mea ʻē aʻe. Loaʻa iā lākou ka noʻonoʻo pono prosocial, empathy; E pili ana ka moʻomeheu a me ka pilikanaka. (Industrialized vs non-industrialized societies, Individualists vs collectivists).
Trackbacks / Pingbacks